J. Marecki, L. Rotter, Jak czytać wizerunki świętych. Leksykon atrybutów i symboli hagiograficznych, wyd. 2 poprawione, Universitas, Kraków 2013, ss. 906.

ISBN 97883-242-2320-6

wydanie 1, Universitas, Kraków 2009, ss. 849. ISBN 97883-242-0910-1

Publikacja jest leksykonem atrybutów świętych. Na każdym kroku spotykamy się z rzeźbami i zabytkami sztuki malarskiej, wyobrażających postacie biblijne, świętych, błogosławionych oraz osoby uznane za świątobliwe. Pełne ich są muzea, galerie sztuki, ulice, niekiedy nawet prywatne domy, kaplice przydrożne, a nade wszystko świątynie. Ze ścian kościołów spoglądają na nas z powagą liczne święte matrony, rycerze, władcy, kobiety i mężczyźni odziani w habity, powłóczyste szaty lub wręcz odarci z nich, poddawani najwymyślniejszym torturom lub pokutujący w niedostępnej samotni. W większości przypadków opatrzeni są przedmiotami, które na pierwszy rzut oka wydają się jedynie artystyczną częścią kompozycji. Wiele z tych przedstawień dla współczesnego człowieka stanowi zbiór niezrozumiałych elementów, czasem wręcz czysto dekoracyjnych - każdy jednak ma precyzyjnie określony przekaz - istotnym jest tylko to by go zrozumieć...

Symbol – znak – przesłanie. Wytwory rąk ludzkich, red. J. Marecki, L. Rotter, Wydawnictwo Naukowe UPJPII, Kraków 2012 (ukazała się w 2013), ss. 215.

ISBN 978-83-7438-321-9

Symbolika chrześcijańska jest jedną z bardziej rozległych dziedzin nauki, która bazuje na wielu różnych dyscyplinach. Łączy w sobie treści teologiczne z kultem ludowym, biblijne z antycznymi, historyczne z legendarnymi. Posiadając olbrzymie spectrum znaczeniowe, symbolika posługuje się językiem bardzo konkretnym i posiadającym precyzyjnie określone zasady. Barwa, forma, układ, przedmiot, tekst, gest – wszystko to w odniesieniu do określonej cywilizacji, kultury i wierzeń religijnych staje się przekazem, w którym autor – w mniej lub bardziej ukryty i nawet zakamuflowany sposób – podaje treści etyczne, moralne, religijne lub społeczne. Jedynym problemem dla współczesnego, zmaterializowanego człowieka jest zrozumienie tego „duchowego” języka. Jak każdy język, również ten symboliczny posiada określoną „gramatykę” i zasady, których poznanie pozwalają na zrozumienie przekazu. I nagle gesty, nabożeństwa liturgiczne, przedstawienia osób, przedmioty lub zwyczaje a nawet budowle architektoniczne zaczynają do nas przemawiać, a my ten język zaczynamy rozumieć. [...] Oddajemy do rąk czytelnika kolejny tom z serii „Symbol – znak – przesłanie”. Został poświęcony tym wszystkim przedmiotom, które będąc narzędziami, instrumentami, ozdobami, bronią – po prostu wytworami rąk ludzkich – zyskały sobie (oprócz funkcji użytkowej) także znaczenie symboliczne.[...]

Lucyna Rotter, Bractwa Kurkowe w Polsce. Mundury, stroje, emblematy, insygnia. Leksykon, Avalon, Kraków 2012, ss. 326.

ISBN 978-83-7730-072-5

Leksykon, traktuje o strojach polskich bractw kurkowych, jest pierwszym tak obszernym kompendium wiedzy nie tylko z zakresu omojomorfelogii, ale również historii i tradycji bractw kurkowych w Polsce. Bracia kurkowi (a i siostry kurkowe także) to społeczność wyjątkowa, którą łączy wspólna pasja, umiłowanie Ojczyzny, tradycja, przywiązanie do dawnych zwyczajów. Mimo rozlicznych zawieruch politycznych, zmian granic, burz dziejowych i karuzeli systemów, na polskich ziemiach bractwa przetrwały z całą swą bogatą obrzędowością, zwyczajami, tradycjami i, oczywiście, strojami. Obecnie to elitarne, lokalne grona dbające o dobro wspólne i potrzeby innych, działacze charytatywni i społeczni, mimo władania bronią nastawione wyjątkowo pacyfistycznie, osoby znane, wpływowe. Z tego punktu widzenia książka zaspokaja potrzebę bliższej i szerszej prezentacji tradycji kurkowych w Polsce.

Józef Marecki, Lucyna Rotter, Leksykon relikwii, Espe, Kraków 2012, ss, 200.

ISBN 978-83-7482-468-2

Kult relikwii istnieje w Kościele niemal od początku jego istnienia i nadal jest dla wielu wiernych praktyką, która wzmacnia ich wiarę i wzbogaca ich duchowość. Pielgrzymują oni do sanktuariów albo po prostu miejsc naznaczonych obecnością relikwii świętych czy samego Jezusa Chrystusa.

Leksykon zawiera ponad trzysta haseł na temat zachowanych do dziś i dostępnych dla pielgrzymów relikwii, czyli materialnych pozostałości po osobie świętej. Każde hasło zawiera informacje o danym świętym oraz o losach jego relikwii i związanych z nimi cudach. Autorzy szczegółowo przedstawiają relikwie chrystologiczne (w tym np. Całun, Drzewo Krzyża, Szaty Jezusa czy relikwie eucharystyczne) i maryjne, ale także związane z wielu popularnymi świętymi i błogosławionymi, w tym polskimi, jak bł. Jan Paweł II czy św. Faustyna Kowalska.

Znak-symbol-rytuał. Doświadczenie władzy, red. J. Marecki, L. Rotter, Wydawnictwo Naukowe UPJPII, Kraków 2012, ss 364.

ISBN 978-83-7438-312-7

W ostatnich czasach problematyka związaną z symbolicznym przekazem w kulturze europejskiej zyskuje coraz większe zainteresowanie zarówno w kręgach naukowych jak i szeroko rozumianych kręgach społecznych. Wychodząc naprzeciw tym oczekiwaniom naukowcy reprezentujący różne dziedziny nauki i różne ośrodki (Polska-Słowacja-Ukraina-Węgry) rozpoczęli projekt badawczy, który ma na celu ukazanie złożoności społecznego przekazu semiologicznego w kulturze europejskiej. W perspektywie własnej dyscypliny naukowej, każdy z członków zespołu analizuje język symboli jakim posługiwano się w świecie semickim, w liturgii, w pierwszych wiekach chrześcijaństwa, ale także w wiekach średnich, czasach nowożytnych czy propagandzie XX wieku. Nie bez znaczenia jest także aspekt współegzystowania i wzajemnego oddziaływania człowieka na otaczający go świat.

Symbol – znak – przesłanie. Symbolika stroju, red. J. Marecki, L. Rotter, UNUM, Kraków 2011, ss. 160.

ISBN 978-83-7643-078-2

Kostiumologia kościelna to dziedzina nauki, która nie doczekała się dotąd zbyt wielu opracowań naukowych. Ubiór jako niemal nieodłączny element życia społecznego, stał się bardzo szybko narzędziem przekazu pewnych treści natury osobistej lub społecznie istotnej. Poprzez strój wyrażano przynależność klasową, zawodową, kastową, poziom ekonomiczny lub stan cywilny. Ubiór stał się też znakiem określającym przynależność religijną. W poszczególnych religiach, ubiór odgrywał zatem bardzo ważną rolę, podkreślając powagę liturgii, ukazując charyzmat wspólnot zakonnych, zajmowane miejsce w hierarchii lub gotowość na przyjęcie określonych wzorców życiowych. W wielu wspólnotach religijnych wypracowane zostało szczegółowe prawodawstwo określające elementy stroju przynależne poszczególnym ich członkom. Kwestia kostiumologii bliska jest także Kościołowi katolickiemu. Niemal od pierwszych wieków odmienny ubiór wyróżniał celebransów i służbę liturgiczną od pozostałych wiernych. Z czasem stał się także elementem niezbędnym dla podkreślenia pozycji hierarchów Kościoła. Bardzo bogato prezentują się formy habitów zakonnych w Kościele katolickim. Niewiele jest innych Kościołów posiadających tak ogromny wachlarz wzorów i form strojów zakonnych. Osoby świeckie w Kościołach chrześcijańskich nie obowiązywał na codzień szczególnie odmienny ubiór, choć i tutaj  można wykazać pewne zależności doboru garderoby w odniesieniu do wyznawanej religii.

Symbol – znak – przesłanie. Symbolika człowieka, red. J. Marecki, L. Rotter, UNUM, Kraków 2011, ss. 248.

ISBN 978-83-7643-076-8

Postać ludzką jako element przekazu symbolicznego można rozpatrywać wielopłaszczyznowo. Hugon z Paryża napisał, że świat jest jak księga zapisana przez Boga, a rzeczy materialne są symbolami niewidzialnego. W tę myśl wpisuje się także symbolika antropologiczna. Postać ludzka wypełniała sferę przekazu alegorycznego, lub emblematycznego, a poszczególne części ciała człowieka (np. serce lub dłoń) obrazowały sferę duchową, uczucia lub emocje.

J. Marecki, L. Rotter, Koloniści niemieccy na ziemi sądeckiej, Nowy Sącz 2010. praca przetłumaczona na j. niemiecki Deutsche Kolonisten in Sandezer Land, Nowy Sącz 2010; oraz na j. angielski: German settlers in the Sądecczyzna Land, Nowy Sącz 2010.

ISBN 978-83-89989-31-4

Na terenie Małopolski przez stulecia osiedlali się przybysze z różnych stron świata, którzy poszukiwali  lepszych warunków życia: ziemi pod uprawę, paszy dla swych zwierząt, zbytu dla swych wyrobów, miejsc handlu i targu oraz spokoju dla swych rodzin. Jedni przybywali dobrowolnie, inni pędzeni wojenną nawałnicą, jeszcze inni zachęcani przez agentów i rządowych promotorów.

W Małopolsce osiedlali się – lub też byli osiedlani  – Żydzi, Wołosi, Tatarzy, Turcy, Niemcy, Austriacy, Czesi, Kozacy, Szwedzi, Grecy, Romowie (Cyganie), mieszkańcy Litwy i ziem nadbałtyckich; ponadto różne grupy etniczne Rusinów. Lista ta nie wyczerpuje oczywiście wszystkich nacji...

Symbol – znak – przesłanie. Symbolika roślin, red. J. Marecki, L. Rotter, UNUM, Kraków 2010, ss. 246.

ISBN 978-83-7643-063-8

Symbolika florystyczna jest jedną z większych grup. Symbole roślinne występują bowiem niemal we wszystkich przejawach życia religijnego, społecznego, artystycznego i kulturowego. Towarzyszą człowiekowi na każdym kroku. W kulturze chrześcijańskiej symbolika roślin odgrywa także niebagatelne znaczenie. Z roślinami spełniającymi funkcję znaku możemy spotkać się na kartach Biblii, w pismach Ojców Kościoła, w liturgii, w hagiografii a nawet w obrzędach ludowych. Warto więc tak obszernej znaczeniowo grupie symboli poświęcić nieco uwagi.

Symbol – znak – przesłanie. Symbolika w heraldyce kościelnej, red. J. Marecki, L. Rotter, UNUM, Kraków 2010, ss. 162.

ISBN 978-83-7643-034-8

Heraldyka kościelna, będąca integralną częścią heraldyki, cieszy się w ostatnich czasach coraz większym zainteresowaniem. Jako heraldyka żywa, wciąż ewaluuje i tworzy kanony, wzorce i zasady, czerpiąc z heraldyki świeckiej równocześnie wpływając na nią. Heraldyka kościelna, a w sposób szczególny heraldyka zakonna oraz współczesne herby biskupie, poprzez swoją symboliczną proweniencję pełnią bardzo istotne znaczenie w poznaniu duchowości, historii, dziejów oraz nauki Kościoła. Właściwa ich interpretacja i rozumienie może ukazać cała paletę idei, jakie zostały przekazane przez mowę znaku.

Studia do dziejów klasztorów małopolskich w średniowieczu, red. J. Marecki, L. Rotter, PAN, Katowice 2009, ss. 152.

ISBN 978-83-88657-40-5

Terminem „średniowiecze” określa się epokę historii i kultury europejskiej obejmujący okres między starożytnością a czasami nowożytnymi. Najczęściej za początek średniowiecza przyjmuje się połowę V wieku, a za jego koniec przełom XV i XVI wieku. Nazwę epoki wprowadzili w XV i XVI wieku włoscy humaniści, pragnąc wyróżnić "wieki średnie” jako mroczny okres, oddzielającego ówczesne czasy od świetnej epoki starożytności. Najczęściej używali terminu medium aevum (średni wiek), lub media tempora (wieki średnie).

Średniowiecze stworzyło uniwersalną kulturę, w której widoczne są wpływy starożytnej kultury rzymskiej, arabskiej, germańskiej i słowiańskiej a tym samym wpływy wielu ośrodków religijnych z chrześcijaństwem na czele. To właśnie wpływy chrześcijańskie, a zwłaszcza ingerencja Kościoła łacińskiego w znacznym stopniu zaciążyła na ukształtowaniu się dojrzałego średniowiecza, poczynając od XI wieku.

Roli Kościoła w kształtowaniu się wzorców średniowiecznych nie można przeceniać, ale też nie można spychać na margines. Oddziaływanie Kościoła było ogromne. Miał decydujący wpływ na kształtowanie się umysłowości i kultury średniowiecza, na działalność ekonomiczną, gospodarczą, społeczną i polityczną. Pod jego „skrzydłami” rozwijała się nauka, teologia i filozofia. Nośnikiem uniwersalizmu był język łaciński.

Symbol – znak – przesłanie. Symbolika zwierząt, red. J. Marecki, L. Rotter, UNUM, Kraków 2009, ss. 380.

ISBN 978-83-7643-023-2

Symbolika zwierząt niemal we wszystkich kulturach i religiach odgrywała bardzo donośne znaczenie. Zwierzęta występowały jako opiekunowie, przewodnicy, wrogowie, alegorie, atrybuty a nawet bogowie. Podobnie bogaty wachlarz znaczeniowy symboli zoomorficznych spotykamy w kulturze i religii chrześcijańskiej. Z symboliką zwierząt spotykamy się na kartach Biblii (dodać należy, że natchnieni autorzy wykorzystują jako symbole zarówno zwierzęta rzeczywiste jak i fikcyjne), w pismach Ojców Kościoła, teologów i myślicieli; wyobrażenia zwierząt używano w liturgii i sztuce chrześcijańskiej od pierwszych wieków; stały się nieodłącznym elementem obchodów większości świąt i uroczystości religijnych – i to zarówno w sferze liturgicznej jak i pozaliturgicznej bądź wręcz w zwyczajach ludowych.

Na oddawaną do rąk czytelników książkę, złożyły się opracowania, w których autorzy starali się wielopłaszczyznowo ukazać ów problem symboliki zoomorficznej. Podstawowym źródłem informacji i inspiracji dla symboliki chrześcijańskiej jest Biblia, dlatego też w prowadzonych badaniach zajęto się problemem symboliki zwierząt na kartach Pisma Świętego, atrybutami ewangelistów, a także znaczeniem „istot żywych” w Apokalipsie...

Cnoty i wady. Społeczeństwo baroku po obu stronach Karpat, red. J. Marecki, L. Rotter, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2007, ss. 219.

ISBN 978-83-921325-7-8

Filozofia, sztuki plastyczne, literatura a nawet nauka, od zarania dziejów starały się przekazać i zdefiniować to, co nazywamy cnotą. Wiara, nadziej, miłość, sprawiedliwość, roztropność czy męstwo to cechy, które nie tylko pozwalają człowiekowi wieść prawe życie, ale nade wszystko osobie wierzącej – otwierają drogę ku niebu. W dobie baroku bardzo często przedstawiane pod postaciami personifikacji opatrzonymi odpowiednimi atrybutami i symbolami, występowały zarówno w sztukach plastycznych, literaturze jak i w tekstach kaznodziejskich lub dewocyjnych. Inną formą ukazania wartości dobra było szerzenie wiedzy na temat osób, które odznaczały się poszczególnymi cnotami. Były to głównie postacie świętych, którzy w doskonaleniu owych cnót osiągnęli heroizm. Jako przykład do naśladowania mogli także służyć zmarli, których zasługi i zalety wypisywane były (dla pamięci potomnych) na nagrobkach i płytach epitafijnych. Zarówno owe przedstawienia o charakterze symbolicznym jak i przybliżanie przykładu postaci cechujących się cnotliwym życiem, miały wskazać społeczeństwu właściwą postawę – godnego, prawego człowieka. Cnotliwe życie było bowiem w mniemaniu człowieka baroku, nie tylko cechą dobrego chrześcijanina ale także znakiem przynależnym elicie społecznej – szlachcie.

Symbolika roślin. Heraldyka i symbolika chrześcijańska, red. J. Marecki, L. Rotter, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2007, ss. 224.

ISBN 978-83-7438-129-1

Symbolika florystyczna jest jedną z większych grup. Symbole roślinne występują bowiem niemal we wszystkich przejawach życia religijnego, społecznego, artystycznego i kulturowego. Towarzyszą człowiekowi na każdym kroku. W kulturze chrześcijańskiej symbolika roślin odgrywa także biebagatelne znaczenie.

Pośrednicy łask, red. J. Marecki, L. Rotter, Wydawnictwo NAukowe PAT, Kraków 2006, ss. 214.

ISBN 978-83-7438-102-4; ISBN 83-7438-102-7

Prezentowany zbiór artykułów jest pokłosiem badań nad kultem świętych i jego formami w Kościele katolickim na przestrzeni dziejów oraz jego rozwojem. Święci towarzyszą nam w ziemskiej wędrówce spoglądając na nas z przydrożnych kapliczek, łaskami słynących wizerunków, relikwiarzy. Znamy ich życiorysy często budowane według niepisanych, ale obowiązujących reguł, według których przyszłemu świętemu towarzyszyły liczne cudowności od pierwszych chwil życia. Niestety, hagiografia oraz dzieła sztuki ukazują często naszych patronów w mało naturalnym świetle cudowności. Przeciętny człowiek nie jest w stanie naśladować takich świętych. A przecież święci w codziennym życiu byli bardzo normalnymi i naturalnymi. Wyróżniało ich tylko to, że ponad przeciętność kochali Boga.