Cnoty i wady. Społeczeństwo baroku po obu stronach Karpat, red. J. Marecki, L. Rotter, Wydawnictwo Naukowe PAT, Kraków 2007, ss. 219.

ISBN 978-83-921325-7-8

Filozofia, sztuki plastyczne, literatura a nawet nauka, od zarania dziejów starały się przekazać i zdefiniować to, co nazywamy cnotą. Wiara, nadziej, miłość, sprawiedliwość, roztropność czy męstwo to cechy, które nie tylko pozwalają człowiekowi wieść prawe życie, ale nade wszystko osobie wierzącej – otwierają drogę ku niebu. W dobie baroku bardzo często przedstawiane pod postaciami personifikacji opatrzonymi odpowiednimi atrybutami i symbolami, występowały zarówno w sztukach plastycznych, literaturze jak i w tekstach kaznodziejskich lub dewocyjnych. Inną formą ukazania wartości dobra było szerzenie wiedzy na temat osób, które odznaczały się poszczególnymi cnotami. Były to głównie postacie świętych, którzy w doskonaleniu owych cnót osiągnęli heroizm. Jako przykład do naśladowania mogli także służyć zmarli, których zasługi i zalety wypisywane były (dla pamięci potomnych) na nagrobkach i płytach epitafijnych. Zarówno owe przedstawienia o charakterze symbolicznym jak i przybliżanie przykładu postaci cechujących się cnotliwym życiem, miały wskazać społeczeństwu właściwą postawę – godnego, prawego człowieka. Cnotliwe życie było bowiem w mniemaniu człowieka baroku, nie tylko cechą dobrego chrześcijanina ale także znakiem przynależnym elicie społecznej – szlachcie. [...]

Publikacja niniejsza podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie: jak rozumiana była idea dobra i zła w dobie baroku. Jak kultura, obyczajowość oraz dewocja wpływały na postawy ówczesnego społeczeństwa. Jako teren badawczy przyjęto społeczeństwo, które w XVII i XVIII stuleciu funkcjonowało po obu stronach Karpat. Publikacja ta nie stara się jednak przeprowadzić analizy socjologicznej ani religioznawczej. Istotne jest pytanie, w jaki sposób i jakimi metodami w dobie baroku przekazywano treści związane z dobrem i złem, w jaki sposób oddziaływano na przeciętnego członka społeczeństwa, by pokazać „prawego człowieka” lub jego zaprzeczenie oraz zarysować przed nim właściwą postawę życiową.

Spis treści

Wstęp 

Stanko Przemysław – Testamenty duchowieństwa diecezji krakowskiej z XVI-XVII w.

Graczyk Waldemar – Relacje pomiędzy Stanisławem Łubieńskim, biskupem płockim a Maciejem Kazimierzem Sarbiewskim, poetą baroku w świetle zachowanej korespondencji

Marszalska Jolanta – Kaznodziejstwo barokowe jako element teatru pompa funebris. Kilka uwag z dziejów obrazowania idei marności. .

Umiński Wacław – Wiara nadziej i miło w nauczaniu św. Wincentego a Paulo.

Coranič Jaroslav – Sakrálna baroková architektúra gréckokatolíckych chrámov na východnom Slovensku.

Mordel Štefan – Vplyv baroka na architektúru a sakrálne umenie na krajiny Strednej Európy so zvláštnym zreteľom na Slovensko.

Rotter Lucyna – Emblematy jako wyraz postaw etyczno-moralnych. (Zarys problematyki).

Marecki Józef – Symbolika hagiograficzna w herbach miejskich.

Perkun Witalij – Repertorium українських печаток XVII-XVIII ст.

Koprivňáková Jana – Cirkevné školstvo v období baroka na území Uhorska.

Różański Mieczysław – Ideał wychowawczy szkół parafialnych.

Kardaś Artur – Edukacja i wychowanie młodzieży męskiej w Rzeczypospolitej okresu baroku. (Wybrane zagadnienia).

Dancák Pavol – Sens wychowania w zamyśle Jana Amosa Komeńskiego.

Małocha Joanna – Zapomniany wzór barokowej pobożności (o świętobliwej Ludowice Kęckiej słów parę).