Symbol – znak – przesłanie. Symbolika zwierząt, red. J. Marecki, L. Rotter, UNUM, Kraków 2009, ss. 380.

ISBN 978-83-7643-023-2

Symbolika zwierząt niemal we wszystkich kulturach i religiach odgrywała bardzo donośne znaczenie. Zwierzęta występowały jako opiekunowie, przewodnicy, wrogowie, alegorie, atrybuty a nawet bogowie. Podobnie bogaty wachlarz znaczeniowy symboli zoomorficznych spotykamy w kulturze i religii chrześcijańskiej. Z symboliką zwierząt spotykamy się na kartach Biblii (dodać należy, że natchnieni autorzy wykorzystują jako symbole zarówno zwierzęta rzeczywiste jak i fikcyjne), w pismach Ojców Kościoła, teologów i myślicieli; wyobrażenia zwierząt używano w liturgii i sztuce chrześcijańskiej od pierwszych wieków; stały się nieodłącznym elementem obchodów większości świąt i uroczystości religijnych – i to zarówno w sferze liturgicznej jak i pozaliturgicznej bądź wręcz w zwyczajach ludowych.

Na oddawaną do rąk czytelników książkę, złożyły się opracowania, w których autorzy starali się wielopłaszczyznowo ukazać ów problem symboliki zoomorficznej. Podstawowym źródłem informacji i inspiracji dla symboliki chrześcijańskiej jest Biblia, dlatego też w prowadzonych badaniach zajęto się problemem symboliki zwierząt na kartach Pisma Świętego, atrybutami ewangelistów, a także znaczeniem „istot żywych” w Apokalipsie. Ściśle z tymi zagadnieniami wiąże się kolejny temat podnoszący problem obecności zwierząt (wołu i osła) przy narodzeniu Pańskim, w świetle przekazów apokryficznych. Kolejna grupę tematyczną stanowią zagadnienia występowania zwierząt w sztuce wczesnochrześcijańskiej, liturgii oraz na przedstawieniach hagiograficznych. Wyjaśnieniem dla zwierzęcych symboli w kulturze chrześcijańskiej jest nierzadko, adopcja znaków. Stad tematyka występowania znaków zoomorficznych w prehistorii, wierzeniach i kulturze Słowian, a nawet kulturze Indii. Niejako na marginesie tych rozważań zaistniał temat dotykający kryptozoologii – a więc odnoszący się do stworów i bestii występujących w wierzeniach i mitach. Niebagatelnym problemem wreszcie stało się ukazanie praktycznego wykorzystania symboli i wizerunków zwierzęcych. Ukazano to zarówno na przykładzie niektórych zwierząt (sowy), jak i na przykładzie wybranych dziedzin twórczości (krakowskie malarstwo XVIII, filatelistyka PRL oraz karykatury okresu międzywojennego).

Spis treści

Wstęp

Włodarczyk Zofia dr – Wzajemnie się warunkujące współwystępowanie określonych gatunków roślin i zwierząt w przekazie biblijnym.

Szetelnicki Wacław dr – Tetramorf, czyli „Istoty żywe” z Apokalipsy św. Jana. Symbolika i znaczenie – wybrane aspekty.

Marecki Józef dr hab. prof. PAT – Osioł i wół – świadkowie narodzenia Jezusa?

Wajda Anna dr – Zwierzęce atrybuty Ewangelistów na tle symboliki i znaczenia lwa, wołu i orła w Biblii.

Piotr Gołdyn dr – Zwierzęta jako symbole postaci biblijnych w heraldyce miast polskich.

Kałużny Cezary dr – Christus Delphinus Salvator. W poszukiwaniu korzeni ikonografii chrześcijańskiej.

Koperek Stefan prof. dr hab. – Symbolika związana ze światem zwierząt w liturgii.

Rotter Lucyna dr – Zwierzęta jako atrybuty świętych.

Małocha Joanna mgr lic. – Od reniferów z Lascaux do niedźwiedzia ze Ślęży – przedstawienia zoomorficzne w europejskiej sztuce pradziejowej.

Rotter Lucyna dr – Mityczne oraz legendarne stwory i bestie.

Kardaś Artur dr – Symbolika zwierząt w świecie wierzeń słowiańskich na ziemiach polskich.

Masio Grażyna mgr, Skoczeń-Marchewka Beata mgr – Symbolika zwierząt w polskiej kulturze ludowej.

Tenerowicz Eleonora mgr – Zwierzęta w mitologii indyjskiej – ich symbolika i znaczenie.

Frey Ludwik prof. dr hab. – Sowa – symbol mądrości?

Frey-Stecowa Beata dr – Zwierzęta w krakowskim malarstwie XVII wieku.

Marecki Józef dr hab. prof. PAT – Zwierzęta w polskiej filatelistyce okresu PRL-u. Ssaki.

Gruca Krzysztof mgr lic. – Zwierzęta w karykaturach.

Masłyk Jan mgr - Symbolika zwierząt w numizmatyce